Ethiek van de kinderwens

Hoewel ik vind dat mijn werk veel over ethiek gaat, zullen zelden mensen hun hulpvraag zo formuleren: is het wel ethisch om onze kinderwens toch te vervullen?
Het overkwam me laatst, en ik werd er bijna blij van. Waarmee ik niet wil zeggen dat het een makkelijke vraag is. Maar ik werd blij omdat deze mensen de uitdaging aandurfde om vanuit zorgvuldigheid naar hun kinderwens te willen kijken. Een kinderwens is een gevoel, een heel sterk verlangen. Hoe moeilijker het is om de wens vervuld te zien, hoe sterker het verlangen gevoeld wordt. Ethiek vraagt om ratio, om gevoel en feiten af te wegen.

Ethiek

Ethiek gaat over hoe je hoort te handelen, hoe we als mensen met elkaar behoren om te gaan. Centraal staat daarbij het streven om rekening te houden met de belangen van anderen – dus niet alleen met je eigen belang. En breder is de vraag wat voor soort mens je wilt zijn. Het gaat om een streven naar een goed en succesvol leven. In de eerste smalle betekenis wordt gesproken over wat het juiste is om te doen. In de brede betekenis wordt eerder de vraag gesteld wat het goede is om te doen. We gaan nadenken over ethische vraagstukken wanneer er sprake is van een botsing van waarden, of een botsing van belangen. In dit geval het belang van de kinderwens enerzijds en het belang van het kind anderzijds.

 

Ethisch kijken naar een kinderwens.

Een aantal gezichtspunten zijn mijns inziens van belang.

  1. Autonomie:  Vanuit het perspectief van autonomie kun je een brug maken naar reproductieve autonomie, een (ethisch) principe dat individuen het recht geeft om hun eigen voortplantingsbeslissingen te nemen, kan het besluit om kinderen te krijgen worden beschouwd als een uitoefening van dit fundamentele recht. Als individuen vrijwillig en goed geïnformeerd besluiten om ouders te worden, wordt dit in veel ethische kaders gerespecteerd als een legitieme uitoefening van persoonlijke vrijheid.
  2. Verantwoord ouderschap: Ethisch verantwoord ouderschap houdt in dat ouders bereid en in staat zijn om de verantwoordelijkheden van het ouderschap op zich te nemen. Dit omvat het bieden van liefde, zorg, onderwijs en een veilige omgeving voor de kinderen. Vanuit dit perspectief kan het egoïstisch worden beschouwd als ouders kinderen krijgen zonder voldoende aandacht te besteden aan de behoeften en belangen van de kinderen zelf, en alleen gericht zijn op persoonlijk genot of voldoening. Zelf spreek ik liever van zorgvuldig ouderschap. Zorgvuldigheid doet een appél op het maken van afwegingen. De nodige kennis vergaren en alle relevante feiten en belangen afgewegen vóór er een beslissing wordt gemaakt. Dat is lastig, want ouderschap en kinderwens is veelal een (heel sterk) gevoel.
  3. Gezinsplanning en ethiek: In ethische overwegingen over gezinsplanning kan het krijgen van kinderen als egoïstisch worden beschouwd als ouders niet zorgvuldig nadenken over de impact van hun besluit op zowel hun eigen leven als het leven van potentiële kinderen. Overwegingen zoals financiële stabiliteit, emotionele volwassenheid en de capaciteit om aan de behoeften van kinderen te voldoen, spelen hierin een rol. Maar ook het recht op afstammingsgegevens en identiteit. Afgezet tegen ervaren tijdsdruk.
  4. Genetische screening en selectie: Het vermogen om genetische screening uit te voeren op embryo’s roept vragen op over de ethiek van selectieve reproductie. Er moet worden nagedacht over de impact op diversiteit, acceptatie van verschillen en de mogelijke risico’s van het streven naar “perfectie.” Waarbij ik me goed kan voorstellen dat je geen ernstige erfelijke aandoening wilt doorgeven aan je kind.
  5. Donoren en draagmoederschap: Het gebruik van donoren en draagmoeders roept ethische kwesties op met betrekking tot eerlijke compensatie, rechten van alle betrokken partijen én de impact op de identiteit van het kind. Ethische overwegingen kunnen ook spelen bij de beslissing om al dan niet de identiteit van donoren bekend te maken. En bij de keuze voor een donor: anonieme donoren zijn beschikbaar en geeft daardoor een kans op een zwangerschap, bekende donoren zijn niet beschikbaar of via een lange wachtlijst.
  6. Overtollige embryo’s: Bij IVF kunnen meer embryo’s gecreëerd worden dan nodig. De vraag wat te doen met overtollige embryo’s roept ethische kwesties op, inclusief beslissingen over bevriezing, donatie, onderzoek of vernietiging.

Ethische overwegingen met betrekking tot het krijgen van kinderen zijn zeer persoonlijk en kunnen afhangen van individuele omstandigheden en waarden. In counseling gaat het er dan om dit samen goed te onderzoeken en tegen elkaar uit te zetten. Dit soort ethische principes bieden een kader om na te denken over de impact van beslissingen met betrekking tot het ouderschap op zowel het individu als de samenleving.

 

Concluderend.

Als een koppel kinderen wenst te krijgen hoeven ze doorgaans niet zo diep stil te staan bij bovenstaande overwegingen. Maar wanneer de natuur niet meewerkt, omdat je in je eentje geen kinderen kunt krijgen, verliefd bent op iemand van hetzelfde geslacht, of omdat er sprake is van onvruchtbaarheid gaan andere belangen mee wegen. Met name het belang van het kind. Maar ook de belangen van de derde die eventueel bijdraagt aan de conceptie.
En ja, dat is oneerlijk. Maar het is ook een gegeven waar we niet om heen kunnen.
We kunnen het kind nog niet vragen wat die er van vindt. Dus resteren mijns inziens vragen als: Kan ik het uitleggen als het kind er later om vraagt? Heb ik alle belangen zorgvuldig afgewogen?  Kan mijn kind mij iets kwalijk nemen? Moeilijke en zelfs confronterende vragen, die wel gesteld moeten worden.
Het is niet mijn taak om mensen te zeggen wat ze moeten doen, wel om ze te helpen bij het maken van een zorgvuldige eigen afweging van die belangen.

Dat koppel, waarmee ik begon? Het verlangen naar een kind, naar een gezin was zo groot, maar de ethische implicaties ook. Uiteindelijk vond ik dat ik hardop moest zeggen wat men niet wilde zeggen, horen of voelen. ‘Volgens mij weten jullie niet hoe je de vervulling van jullie kinderwens kunt verantwoorden naar jezelf en naar het kind.’
En daarmee ontstaat een nieuwe verdrietige situatie en hulpvraag. Het besluit nemen hun kinderwens actief te parkeren. En een proces te starten van afscheid nemen en accepteren.

Auteur: Simone Hoogeveen

Auteur: Simone Hoogeveen

Simone Hoogeveen is gespecialiseerd maatschappelijk werker en contextueel therapeut. Zij helpt mensen die een kinderwens overwegen via donorconceptie. Haar uitgewerkte programma behandeld de fasen van Verlies Verlangen en Vertrouwen voor het kind. Aan het einde van dit programma heeft het verlies om de vruchtbaarheid en plek en weet je welke vorm van donorconceptie bij jullie past.

Categorieën